Grönland Başbakanı Mute Bourup Egede, ABD’nin 47. Başkanı seçilen Donald Trump’ın Ada’nın ABD denetiminde olması gerektiğine ait açıklamalarına, “Biz satılık değiliz ve asla olmayacağız.” kelamlarıyla reaksiyon gösterdi.
Dünyanın en büyük adası Grönland, iklim krizinin tesiriyle buzların erimesi ve yeni ticaret yollarının açılması nedeniyle giderek daha değerli hale gelen Arktik bölgesinde merkezi bir pozisyona sahip bulunuyor.
Zengin yer altı rezervlerine de sahip Grönland’ın hem ABD’ye yakınlığı hem de kilit deniz yolları üzerindeki pozisyonu, Washington için bilhassa Rusya ve Çin ile artan rekabet bağlamında “stratejik avantaj” olarak görülüyor.
Trump, 23 Aralık’ta Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda, Grönland’ın ABD denetiminde olması gerektiğine ait telaffuzunu yineleyerek, Ada’nın mülkiyeti ve denetimine sahip olmanın “mutlak zorunluluk” olduğunu savundu.
ABD’de vazifesi devralmaya hazırlanan Trump, “Ulusal güvenlik ve dünya genelinde özgürlük için ABD, Grönland’ın mülkiyeti ve denetiminin mutlak bir mecburilik olduğunu düşünüyor.” bildirisini paylaştı.
Trump’ın bu sözleri, Grönland yetkilileri başta olmak üzere reaksiyon çekti.
Grönland Başbakanı Egede, AA muhabirine yaptığı yazılı açıklamada, Grönland’ın “satılık olmadığını” vurgulayarak, “Grönland, Grönland halkına aittir. Biz satılık değiliz ve asla satılık olmayacağız. Uzun müddettir devam eden özgürlük gayretimizi kaybetmeyeceğiz.” tabirlerini kullandı.
Öte yandan başta komşu ülkeler olmak üzere tüm dünyayla işbirliği ve ticarete açık olmaya devam ettiklerini belirten Egede, “Zira tüm işbirliği ve ticaret Danimarka üzerinden yapılamaz. Bizimle yapılacak tüm işbirlikleri bizim kıymetlerimize dayanmalıdır.” değerlendirmesinde bulundu.
Grönland, ABD için neden değerli?
Grönland’a ilgisini gizlemeyen ABD, bilhassa soğuk savaş devrinde buraya değerli yatırımlar yaparak ve askeri üs kurarak bölgedeki varlığını güçlendirdi.
ABD uzun vakittir Grönland’da yer alan ve füze hücumlarına karşı erken ihtar sistemleri için kritik kıymete sahip Thule Hava Üssü aracılığıyla bu bölgede askeri varlığını sürdürüyor.
Üssün stratejik pozisyonu ABD’nin Kuzey Kutbu’ndaki ve Atlantik’teki faaliyetleri izlemesine imkan tanıyarak ulusal güvenliğini sağlamasına yardımcı oluyor.
Askeri korkuların ötesinde, Grönland’ın mineraller, ender toprak metalleri ve petrol rezervleri de dahil olmak üzere doğal kaynaklar açısından güçlü olması da Ada’yı ABD için “çekici” kılıyor.
Ada’nın sahip olduğu kaynakların elektronik, yenilenebilir güç ve elektrikli araçlarda kullanılanlar başta olmak üzere ileri teknolojiler için gerekli mineraller olması dikkati çekiyor.
Grönland, değerli uranyum, altın, çinko ve başka kritik materyal rezervlerine sahipken ABD ise ender toprak mineralleri konusunda Çin’e olan bağımlılığını azaltmak istiyor.
ABD’nin Grönland’ın başşehri Nuuk’ta 1953’te kapattığı konsolosluğunu 2020’de tekrar açma kararı da “yenilenebilir güç ve maden kaynaklarıyla ilgili projelerde direkt bağlantı ve işbirliğini kolaylaştırma” emeli olarak değerlendirildi.
Trump, 2019’da da “satın almayı” teklif etti
Grönland’ın merkezinde yer aldığı Arktik bölgesi, yıllar içerisinde Rusya, Çin ve ABD’nin nüfuz uğraşı verdiği bir bölge haline geldi.
Trump da Rusya’nın askeri genişlemesine ve Çin’in bölgedeki artan varlığına karşı ABD’nin Kuzey Kutbu’ndaki tesirini güçlendirmek istiyor.
Aynı vakitte ABD’nin Arktik bölgesindeki ekonomik tesirini artırmak ve Grönland’ın güçlü kaynaklarından da faydalanmak isteyen Trump, misyona geldiği birinci periyotta de Danimarka’dan Ada’yı satın alma isteğini lisana getirdi.
Trump’ın 2019’da yaptığı bu teklifi Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, “saçma” olarak nitelendirerek reddetti.
Daha evvel de gündeme gelmişti
Danimarka’ya bağlı özerk bölge olan Grönland, hem ABD hem de Danimarka ile jeopolitik çıkarlar, askeri strateji ve ekonomik dertlerle şekillenen tarihi alakalara sahip.
2 milyon kilometrekareden fazla bir alanı kaplayan Ada, Danimarka-Norveç Krallığının 1721’de denetimi ele geçirmesinin akabinde koloni haline geldi.
Grönland, 2. Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın Danimarka’yı işgali sırasında ABD’nin müdafaası altına girdi ve 1945’te Danimarka’ya iade edildi.
Danimarka 1979’da Grönland’a kendi kendini yönetme hakkı verdi, 2009’da ise özerklik genişletilerek Ada, iç işleri üzerinde daha fazla denetim sahibi oldu.
Böylece Grönland, eğitim, sıhhat, doğal kaynaklar ve kolluk kuvvetleri de dahil olmak üzere birçok iç sıkıntıda yetkiye sahip bir iç idare hükümetine sahip oldu.
Öte yandan Danimarka, Grönland’ın dış siyaset ve savunma hususlarını denetlemeye devam etti.
Grönland, bilhassa 2. Dünya Savaşı sırasında kıymetli bir stratejik pozisyon haline geldi. Almanya’nın işgali sırasında ABD de Kuzey Atlantik’teki çıkarlarını korumak için 1943’te askeri üs kurdu.
Dönemin ABD Başkanı Harry Truman, 1946’da Grönland’ın Danimarka’dan 100 milyon dolar altın karşılığında satın alınmasını önerdi. Truman’ın teklifi üç seçenek içeriyordu: Grönland’daki ABD askeri üslerinin uzun vadeli olarak güçlendirilmesi, Danimarka’nın ABD askeri muhafazasını kabul etmesi ve bölgenin büsbütün satın alınması.
Danimarka, bu teklifi reddetse de ABD’nin buradaki askeri varlığını devam ettirmesine müsaade verdi.(AA)
|
Kızıl Goncalar kamera gerisi: Cüneyd, Hasna, Sadi Hüdayi Güneş ve Müyesser konuştu!
|
